„Zrozumieć otyłość” – to temat spotkania edukacyjnego zorganizowanego 17 czerwca przez lekarzy dla lekarzy i przedstawicieli zawodów medycznych. Inicjatywa specjalistów Klinicznego Oddziału Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego Nr 4 w Lublinie poświęcona była jednej z najczęstszych, a jednocześnie najbardziej stygmatyzowanych chorób przewlekłych. Eksperci podkreślali, że otyłość to nie kwestia silnej woli, lecz złożona, wymagająca profesjonalnego leczenia jednostka chorobowa, a w obliczu dynamicznego rozwoju medycyny konieczna jest nie tylko edukacja pacjentów, ale i własna edukacja środowiska medycznego. W centrum uwagi znalazła się zmiana języka, podejścia i standardów diagnostyczno-terapeutycznych.

Prof. dr hab. n. med. Beata Matyjaszek - Matuszek podczas spotkania "Zrozumieć otyłość" (fot. Łukasz Głaczkowski)

Po pierwsze: zmiana języka

- Uważam, że powinniśmy edukować nie tylko pacjentów, ale także samych siebie. Skończyły się czasy, kiedy pracownik ochrony zdrowia mówi pacjentowi "jedz mniej i więcej się ruszaj" - podkreśliła, rozpoczynając spotkanie prof. dr hab. n. med. Beata Matyjaszek - Matuszek kierująca Klinicznym Oddziałem Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Wewnętrznych USK Nr 4 w Lublinie.

Jej prelekcję pt. "Otyłość niejedną ma twarz" poprzedziła projekcja filmu, w którym cztery pacjentki z otyłością opowiadają o swoich doświadczeniach w kontaktach z personelem medycznym. Kobiety spotkały się z żartami na temat ich choroby, ocenianiem i bagatelizowaniem problemu. Film zwraca uwagę na potężny wpływ słów – odpowiednie mogą pomóc, nieodpowiednie wręcz powodować cierpienie.

Film „Słowa, które kaleczą” to część kampanii edukacyjnej „Porozmawiajmy szczerze o otyłości”, zrealizowanej przez FLO – Fundację na Rzecz Leczenia Otyłości, we współpracy z Novo Nordisk. Według badania SW Research dla Novo Nordisk z 2023 roku tylko 13 proc. Polaków uważa, że otyłość to choroba, a 51 proc. osób z otyłością czuje, że w placówkach medycznych jest traktowanych gorzej niż osoby z prawidłową masą ciała. Kampania podkreśla, że otyłość to choroba przewlekła, wymagająca empatycznego, opartego na zrozumieniu podejścia – diagnostyki, terapii i wsparcia.

Jakich więc słów lekarze powinni używać w kontakcie z pacjentami? Warto zrezygnować z używania kolokwialnych określeń typu "odchudzanie", "zrzucanie wagi", "walka z otyłością" czy "otyły", "gruby", "przy kości" na rzecz sformułowań profesjonalnych, takich jak "leczenie choroby", "redukcja masy ciała", "normalizacja masy ciała" oraz "pacjent z chorobą otyłościową", "osoba chorująca na otyłość", "osoba żyjąca z otyłością". "Leczenie żywieniowe" i "zmiana nawyków żywieniowych" zastępują słowo "dieta", a "nawrót choroby" - "efekt jojo".

Spotkanie "Zrozumieć otyłość". Na pierwszym planie dr n. med. Monika Lenart-Lipińska i prof. dr hab. n. med. Beata Matyjaszek - Matuszek (fot. Łukasz Głaczkowski)

Po drugie: rozpoznanie

- Jako lekarz mogę powiedzieć, że otyłość to najrzadziej uświadamiana choroba. W naszym oddziale klinicznym często mówimy, że jest to choroba przezroczysta. Nasi pacjenci z otyłością chodzą do różnych specjalistów, którzy leczą jednostki chorobowe dotyczące ich specjalności, ale nie widzą otyłości - mówiła prof. dr hab. n. med. Beata Matyjaszek - Matuszek.

Specjalistka zaznaczyła, że obowiązkiem lekarza jest zebranie wywiadu na temat otyłości, jeżeli tylko ją zauważy. To nierzadko stanowi klucz do profesjonalnego leczenia.

- Samodzielne mierzenie się z chorobą otyłościową nigdy nie przynosi efektu. Tak samo, jak samodzielne mierzenie się z nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą czy kamicą żółciową. Otyłość ma określoną patogenezę, charakterystyczne objawy i nieleczona prowadzi do powikłań. Jest to choroba mająca swój numer statystyczny w międzynarodowej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych. A jaka jest różnica między otyłością a chorobą otyłościową? Choroba otyłościowa to przewlekła, wieloczynnikowa, neurobehawioralna choroba ze skłonnością do nawrotów, ale bez tendencji do samoistnego ustępowania. Konsekwencją jej rozwoju są powikłania stanowiące ponad 200 innych chorób. Z kolei otyłość to jej przedmiotowy objaw, czyli nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej - wyjaśniła profesor.

Choroba otyłościowa może mieć ona różne źródła, dlatego w jej przypadku zastosowanie ma leczenie przyczynowe. Z tego powodu podczas wizyty chorującego w gabinecie lekarskim ważne jest przeprowadzenie przez lekarza dokładnego wywiadu.

Spotkanie "Zrozumieć otyłość". Broszura "Wskazówki dla osób chorujących na otyłość" (fot. Łukasz Głaczkowski)

Po trzecie: leczenie przewlekłe, nie incydentalne

Ok. 40 proc. osób z otyłością żyje z chorobą niezdiagnozowaną przez lekarza. Specjaliści Klinicznego Oddziału Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Wewnętrznych USK Nr 4 w Lublinie chcą zmiany tego stanu rzeczy. Lek. Jakub Gołacki w prelekcji pt. "Goodbye BMI. Czym jest otyłość w 2025 roku?" wyjaśnił, na czym powinni opierać się medycy przy rozpoznawaniu choroby. Nowoczesna diagnostyka choroby otyłościowej w gabinecie lekarskim wykracza daleko poza zwykłe ważenie pacjenta. Uwzględnia ona kompleksowe podejście medyczne, psychologiczne i metaboliczne, zgodne z najnowszymi wytycznymi międzynarodowymi i zaleceniami Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości (PTLO). Wskaźnik BMI, który niegdyś był podstawą określenia, czy u danej osoby występuje otyłość, obecnie jest tylko jednym z kilku narzędzi. Pozostałe to m.in. pomiary obwodu talii czy zawartości tkanki mięśniowej i tłuszczowej pacjenta. W określeniu obecność współistniejących zaburzeń stosowana jest diagnostyka laboratoryjna.

Specyfikę leczenia choroby otyłościowej przybliżyła zgromadzonym na sali medykom dr n. med. Monika Lenart-Lipińska. Podczas prezentacji "Wyleczymy otyłość: fundamenty i filary" przedstawiła podłużny model leczenia choroby otyłościowej stanowiący nowoczesne, długofalowe podejście do otyłości jako przewlekłej, nawrotowej i postępującej choroby metabolicznej, a nie chwilowego problemu z wagą. Model zakłada, że leczenie otyłości wymaga stałej opieki, monitorowania i wsparcia. Składa się z trzech filarów, do których należą: medyczna terapia żywieniowa, regularna aktywność ruchowa spontaniczna i treningowa oraz adherencja, wsparcie psychiczne i budowanie zdrowej relacji z otoczeniem. Jednoczasowo, w razie obecności wskazań, terapia może zawierać trzy filary: psychoterapia i opieka psychodietetyczna, farmakoterapia i chirurgia metaboliczna.

Pod koniec spotkania zespół z Klinicznego Oddziału Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Wewnętrznych USK Nr 4 w Lublinie odpowiedział na pytania słuchaczy. Uczestnicy wydarzenia otrzymali też przygotowane przez specjalistów materiały edukacyjne.

Spotkanie "Zrozumieć otyłość". Wykład dr n. med. Monika Lenart-Lipińskiej (fot. Łukasz Głaczkowski)

 Od lewej: dr n. med. Monika Lenart-Lipińska, prof. dr hab. n. med. Beata Matyjaszek - Matuszek i lek. Jakub Gołacki (fot. Łukasz Głaczkowski)